http://disbudpar.probolinggokota.go.id/ruwatan-dan-pagelaran-wayang-kulit/ |
Nalika
agama Hindu mlebu ing Indonesia tontonan wayang dadi media kang efektif kanggo
nyebarake agama Hindu. Babon crita wayang saka Kitab Ramayana dan Mahabara.
Ramayana minangka anggitane Valmiki/Walmiki lan Mahabarata anggitane
Viyasa/Wiyasa. Para Wali ing tanah Jawa mligine Sunan Kalijaga nyebarake agama
Islam uga migunakake wayang. Wayang nalika iku migunakake kulit lan nalika
dipentasake mung bayangane, mula banjur kawentar wayang kulit, sanajan melu
ilining majuning jaman wayang banjur dipentasake dening paraga manungsa kang
kawentar wayang wong. Wayang kulit dadi seni pertunjukan tutur amarga sing
maragakake mung wong siji kang katelah dhalang.
Wayang kulit digawe saka kulit sapi/kebo/wedhus kang diwenehi cat kang maneka warna
miturut karakter paraga wayang. Pagelaran wayang kulit utawa pakeliran nalika
pentas mbutuhake piranti yaiku:
1.
Cempala : tlutukan dhalang kanggo ngiringi antawacana lan omongan
ing lakon.
www.kompasiana.com/hrayana/54ff5b3ca333111245510427/wayang-kulit-purwa-3-dalang-seniman-serba-bisa-yang-tidak-ada-tandingannya?page=all |
2.
Kelir :
layar putih/geber kang dibeber kanggo mainake wayang.
http://sebuahkisah12.blogspot.com/2017/04/normal-0-false-false-false-en-us-x-none.html |
3. Blencong :
senthir/lampu kanggo gawe wewayangan, ing jaman saiki ana kalana migunakake lampu listrik.
http://sebuahkisah12.blogspot.com/2017/04/normal-0-false-false-false-en-us-x-none.html |
https://wayangku.id/pagelaran-wayang-kepyak-lempengan-logam/ |
5. Kothak :
wadhah wayang lan kanggo dithuthuk cempala
https://wayangku.id/tata-panggung-wayang-kotak-peti-terbuat-kayu/ |
6. Debog :
kanggo tancepan wayang
7. Gamelan :
kanggo ngiringi wayang
https://wayangku.id/properti-wayang-debog-batang-pisang-untuk-tancap/ |
Paraga ing wayang kulit:
1. Dhalang :
wong kang ngalokake wayang
2. Niyaga :
wong kang nabuh gamelan kang ngiringi pagelaran wayang
3. Sindhen :
wong kang nyanyi nalika dhalang nglakokake wayang, sindhen uga katelah
waranggono.
Crita wayang Ramayana kaperang ana 7 kanda yaiku:
1. Balakanda: nyritakake Raja Dasarata raja ing
Ayodhya kagungan garwa telu yaiku: Dewi Kosalya, Dewi Kekayi lan Dewi Sumitra.
Dewi Kosalya peputra Rama, Dewi Kekayi peputra Barata lan Dewi Sumitra kagungan
putra loro yaiku Laksmana lan Satrugna. Rama melu sayembara ing Wideha lan
kasil mboyong Dewi Sinta dadi garwane.
2. Ayodhyakanda: nyritakake Dasarata bakal misuda rama
dadi raja ananging dialangi dening Dewi Kekayi kang nagih janji amarga Dasarata
wis janji bakal menehake warisan praja marang putrane yaiku Barata. Rama,
Sinta lan Laksmana banjur ngumbara menyang alas Dhandaka lawase 14 taun.
Sapungkure Rama ninggalake praja Prabu Dasarata seda amarga nandhang sungkawa.
Barata banjur nggoleki Rama lan menehake praja marang Rama, ananging rama ora
gelem tetep dhawuh marang Barata supaya tetep dadi raja ing Ayodhya. Kanggo
symbol minangka Barata dadi wakile Rama kang merintah praja diwenehi sandale
Rama.
3. Aranyakanda: nyritakake Rama lan Laksmana paring
pambyantu marang para tapa kang diganggu para raseksa. Laksamna banjur diganggu
dening raseksa Sarpakenaka kang malih dadi wanita ayu. Laksamana ora kapilut
karo Sarpakenaka malah nugel irunge Sarpakenaka. Sarpakenaka nesu banjur ngadu
marang kakange Rahwana, lan ngrayu supaya nyulik Dewi Sinta. Rahwana direwangi
Kala Marica kasil ndhusta Dewi Sinta kanthi ngapusi cara kang culika. Kala
Marica malih dadi kidang kencana lan nggawe Dewi Sinta kesengsem. Dewi Sinta
njaluk dicekelake kidang kencana marang Rama. Amarga rasa tresna marang sang
garwa Rama banjur mbujung kidang. Kidang malihane Kala Marica pancen lincah
anggone nggodha Rama. Amarga rasa jengkel kidang banjur dipanah satemah malih
dadi raseksa maneh. Panjerite Kala Marica nalika dipanah diduga swarane Rama.
Dewi Sinta banjur dhawuh supaya Laksamana nututi Rama. Laksmana wis janji marang
rama menawa dheweke bakal ngancani Dewi Sinta, mula dheweke ora gelem nututi
Rama. Laksmana ora percaya menawa kuwi swarane Rama. Dewi Sinta banjur nudhuh
Laksmana menawa dheweke sejatine duwe melik marang Dewi Sinta. Laksmana banjur
nusul Rama, ananging sadurunge lunga dheweke nggawe bunderan kang sekti supaya
Dewi Sinta ora ana kang nyedhaki. Rahwana malih dadi pengemis lan kasil ndhusta
Dewi Sinta. Nalika ing gegana Rahwana diadhang dening Jatayu. Jatayu kasoran
nganti sengkleh swiwine perang tandhing karo Rahwana. Nalika tiba ing bumi
Jatayu ketemu karo Rama lan nyritakake menawa Dewi Sinta diculik Rahwana digawa
menyang Alengka.
4. Kiskendhakanda: nyritakake Rama sungkawa penggalihe
amarga ilange Dewi Sinta. Nalika tekan alas Resimuka Rama ketemu Anoman kang
njaluk pitulungan supaya nulungi pamane yaiku Sugriwa ngalahake Subali. Subali
mati kena panahe Rama, Sugriwa banjur suwita marang Rama lan gelem paring
pambyantu nggoleki Dewi Sinta.
5. Sundarakanda: nyritakake Anoman menyang negara
Alengka minangka dutane Rama nggoleki sisik melik Dewi Sinta. Anoman kasil
ngobong negara Alengka.
6. Yuddhakanda: nyritakake Rama kang dibantu Sugriwa
lan bala tentarane nyerang negara Alengka. Bala tentara Sugriwa kang awujud
wanara nggawe jembatan kanggo nyebrang menyang negara Alengka. Nalika mbangun
jembatang ing samudra akeh rubeda nanging bisa dikalahake. Wusanane bala
tentara wanara kasil mbedhah negara Alengka lan Rama ngalahake Rahwana. Dewi
Sinta kasil kaboyong menyang negara Ayodhya, nanging sadurungu Dewi Sinta
mbuktekake menawa dheweke isih suci kanthi diobong nanging dheweke ora papa.
7. Uttarakanda; kitab tambahan kang awujud prosa,
nyritakake Sinta kang disingkirake menyang alas amarga rakyat Ayodhya ora
percaya menawa Dewi Sinta isih suci. Dewi Sinta kagungan putra kembar yaiku
Lawa lan Kusa. Lawa lan Kusa banjur dadi muride Resi Walmiki. Ing sawijining
dina Resi Walwiki dhawuh marang putra kembar mau macakake crita Ramayana ing
ngarepe Prabu Rama. Saka crita kuwi Prabu Rama mangerteni menawa Dewi Sinta
isih suci. Dewi Sinta mbuktekake maneh marang Rama menawa dheweke isih suci
kanthi njaluk marang dewa supaya bumi gelem mbelah lan ngubur Dewi Sinta.
Nalika Dewi Sinta kekubur ing bumi Rama njaluk supaya Dewi Sinta dibalekake
nanging wis ora bisa.
2 komentar
Write komentarMaterinipun lengkap.kula dados mangertos perwayangan. Langkung lengkap menawi crita Mahabharata ugi dipun bahas kados crita Ramayana ingkang sampun dipun tulis.
Replymatur nuwun panyaruwenipun, inggih mangke kula jangkepi materi Mahabarata
ReplyEmoticonEmoticon